Zonder investering blijft AI hier sciencefiction

Op 6 september liet het kabinet zich bijpraten over de groeiende invloed van AI op de maatschappij. Er zijn zorgen over de negatieve bijwerkingen die zo’n krachtige technologie kan veroorzaken, maar ook over mogelijke gemiste kansen voor onze economie. Zijn wij bijvoorbeeld over tien jaar nog steeds markleiders in tuinbouwtechnologie, als China een AI-gestuurde kas ontwikkelt?

Met de komst van ChatGPT één jaar geleden nestelde AI zich definitief in ons bewustzijn. ChatGPT is een voorbeeld van een large language model dat zichzelf – op basis van een enorm corpus van tekstdata – traint om zinnen af te maken. Dit simpele recept leidt sommigen ertoe om ChatGPT een ‘statistische papagaai’ te noemen. Maar de magie van moderne AI is dat dit simpele recept, mits gevolgd op grote schaal met veel data, veel computerkracht én grote modellen, leidt tot een vorm van algemene intelligentie: het vermogen om logisch te kunnen redeneren over een breed scala van allerdagelijkste zaken.

 

Deze vorm van AI zal een enorme impact hebben op ons leven. Neem het voorbeeld van een chatbot die kan meeluisteren met een gesprek tussen dokter en patiënt, daar een verslag van maakt, alle formulieren invult én een diagnose stelt. Dit is geen sciencefiction, maar science reality. AI zal zich als een systeemtechnologie in alle haarvaten van de maatschappij integreren, net zoals het internet en elektriciteit.

 

 

Het trainen van AI-modellen is erg duur. Microsoft investeerde recent meer dan $10 mrd in OpenAI om de volgende generatie ChatGPT te ontwikkelen. Bij de andere bedrijven is het code rood om de opgelopen achterstand in te halen.

In Nederland heeft zelfs ASML moeite om deze technologie in-house te ontwikkelen. Het vergt enorme investeringen én het juiste ecosysteem om mee te doen in deze race. De techreuzen uit Silicon Valley dreigen een monopolie ontwikkelen dat niet meer is in te halen, zoals eerder al gebeurde met zoektechnologie en sociale media. Om niet achterop te raken worden we gedwongen om Amerikaanse AI-technologie te gebruiken. Een technologie die met dubieuze data, niet altijd transparant en niet volgens Europese waarden is ontwikkeld.

Aangezien AI hét fundament is waarop de toekomstige economie wordt gebouwd, is het cruciaal dat we de technologie ook zelf ontwikkelen. Er ligt een unieke kans voor Nederland om dit samen met overheid, kennisinstellingen en bedrijfsleven te doen. Buiten het feit dat we al ervaring hebben met dit soort ‘triple helix’-samenwerkingsverbanden in bijvoorbeeld het Innovation Center for AI (ICAI), ligt er ook een technische reden ten grondslag aan deze kans. De nieuwe vorm van generatieve AI – waarvan ChatGPT een voorbeeld is – wordt getraind op grote en diverse datasets, die vervolgens worden gespecialiseerd op specifieke taken. Een model getraind op vakantiefoto’s kan worden gefinetuned om kanker te herkennen in weefselscans. Benut dit fenomeen om het probleem van de enorme investeringskosten van een competitief AI-lab te verdelen over een brede coalitie van bedrijven en overheden.

Wat zijn de ingrediënten voor een succesvol AI-lab in de polder? Ten eerste het bij elkaar brengen én houden van het toptalent op dit gebied. Naast competitieve salarissen moeten deze onderzoekers en engineers vrij onderzoek kunnen doen en kunnen publiceren in de toptijdschriften van hun vakgebied. Daarnaast moeten ze ook toegang hebben tot veel computerkracht. Hier zou de overheid een leidende rol kunnen pakken door het financieren van een AI-rekencentrum.

Hoe maken we dit AI-lab interessant voor bedrijven om in te investeren? We koppelen onderzoekers aan bedrijven om samen onderzoeksvragen te formuleren. Onderzoekers werken vervolgens aan een mogelijk geabstraheerde versie van het probleem. Investerende bedrijven krijgen een ‘first right of refusal’. En een schil van techtransfer door software engineers draagt zorg voor het implementeren, testen en overdragen van de ontwikkelde modellen, samen met de respectievelijke AI-labs binnen de participerende bedrijven.

Europa wil een leidende rol spelen in het ontwikkelen van AI-technologie volgens ethische waarden. Dit is belangrijk, maar Europa kan niet alleen als scheidsrechter langs de kant blijven staan roepen. Onduidelijke regelgeving rond AI werpt nu nog een barrière op om met AI te experimenteren. Juist een AI-lab in de polder kan expertise over de ethische en juridische aspecten van AI ontwikkelen. Het adviseert bedrijven en overheden, en helpt bij het cureren van datasets zodat die niet in discriminerende modellen resulteren.

Het AI-lab in de polder wordt een hotspot van startups en scaleups waar onderzoekers worden aangemoedigd om, binnen de juridische kaders rond intellectueel eigendom, technologie naar de markt te brengen. Alleen zo worden de nieuwe Booking’s en Adyen’s van deze wereld geboren in Europa.

AI gaat de wereld drastisch en blijvend veranderen. We zullen de krachten moeten bundelen om economisch competitief te blijven. Door de Nederlandse cultuur van samenwerken en het karakter van generative AI ligt er voor ons een unieke kans, waarmee we voorkomen dat Nederlandse bedrijven én de overheid achteropraken in de ontwikkeling van AI.

 

Lees het volledige artikel op de website van Het Financieele Dagblad.