Opinie: ‘We moeten nú investeren in een nationale AI-infrastructuur’

Adviesbureau McKinsey verwacht dat generatieve AI de productiviteit in allerlei sectoren zal vergroten: wereldwijd zal jaarlijks 2.600-4.400 miljard dollar aan waarde worden toegevoegd, dat staat gelijk aan het bnp van Duitsland.

Om de kansen en belangen van Nederland veilig te stellen moet Nederland kennis over AI behouden en versterken. Die kennis is nu nog volop aanwezig. Maar voor het ontwikkelen, trainen en gebruiken van generatieve AI-modellen en het behoud van talent is ook een goede AI-infrastructuur nodig: computers om deze modellen te begrijpen, te berekenen, te trainen en toe te passen.

Direct

Daarom pleiten wij als onderzoekers bij TU Delft, UvA en RUG en de Nederlandse AI Coalitie en het nationale Innovation Center for AI voor het per direct bouwen van zo'n gezamenlijke nationale AI-infrastructuur. Doen we dat niet, dan blijven we afhankelijk van de grote Amerikaanse en Chinese techbedrijven die de AI-markt momenteel domineren.

Een simpel voorbeeld waarom dit nodig is: door de energietransitie zal onze elektriciteit steeds vaker worden opgewekt door zonnepanelen en windmolens waarbij de productie sterk varieert, afhankelijk van de weersomstandigheden. Tegelijk is de capaciteit van het elektriciteitsnetwerk beperkt. Deze complexe puzzel moet worden opgelost om te zorgen dat iedereen zijn auto kan laden en zijn huis kan verwarmen. Dat vereist AI-systemen. Voor dit soort systemen, essentieel voor de samenleving, moeten we niet afhankelijk zijn van commerciële platforms uit de Verenigde Staten en China.

Waarden

Ook moeten we als Nederland, en als Europa, onze waarden borgen door in te zetten op mensgerichte AI, waarbij wij inzicht houden in hoe wordt omgegaan met persoonsgegevens, auteursrechten, correctheid van antwoorden, bias en beïnvloeding. Grote techbedrijven domineren nu het debat rondom AI-veiligheid met hun eigen interpretaties. Het is een utopie te denken dat we onze publieke waarden en veiligheid kunnen realiseren met louter wetgeving en zonder inzicht in hoe AI-systemen worden getraind en toegepast.

Natuurlijk willen we ook talent voor Nederland behouden en aantrekken: generatieve AI speelt een belangrijke rol bij innovatie en het toekomstig verdienvermogen van Nederland. Talent trekt naar de plekken waar ze het best tot bloei kan komen. Uit onderzoek van Brookings blijkt dat commerciële platformen 29 maal meer rekenkracht hebben dan universitaire platformen. Zonder eigen AI-infrastructuur moeten wetenschappers hun toevlucht nemen tot buitenlandse platformen en raken Nederlandse bedrijven achterop als alle data, getrainde algoritmen, en het talent in het buitenland verblijven.

Wij schatten dat het een investering betreft van ongeveer 400 miljoen euro, voor de bouw en operatie van een gezamenlijk AI-infrastructuur. Hiermee krijgt Nederland een infrastructuur die zich kan meten met de platformen van Big Tech en beschikbaar komt voor onderzoek en innovatie in kennisinstellingen en bij bedrijven. Een dergelijke investering is te groot en te riskant voor een enkele speler. Zonder een substantiële bijdrage van de Nederlandse overheid zal die AI-infrastructuur er in Nederland niet komen en blijven we afhankelijk van Big Tech.

Kwetsbaar

De architectuur van de bestaande generatieve AI-systemen is gecentraliseerd: alle kennis en controle is geconcentreerd in één organisatie en op één fysieke locatie. Dat maakt het zeer kwetsbaar en een interessant doelwit voor kwaadwillenden. Door een eigen AI-infrastructuur te creëren ontstaat ook een EU-backupnetwerk ten bate van onze nationale veiligheid en weerbaarheid.

Daarom roepen we als kennisinstellingen en bedrijfsleven de overheid op niet passief toe te kijken hoe de concurrentiepositie van Nederland wordt uitgehold, maar om actief te investeren in een AI-infrastructuur waarmee Nederland zijn koppositie behoudt en versterkt.

Dit artikel is gepubliceerd op de website van de Volkskrant.